Nguyên Liệu Làm Thuốc Chữa Bệnh

Còn gọi là cây mắt rồng, oeil de dragon (Pháp). Tên khoa học Hylocereus undulatus (Haw.) Britt & Rose. Thuộc họ Xương rồng Cactaceae.

Còn gọi là Thiên kim tử. Tên khoa học Euphorbia lathyris L. Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae.

Còn gọi là đậu phông, lạc hoa sinh (Trung Quốc), arachide, pistache de terre, cacahuete (Pháp). Tên khoa học Arachis hypoqea Linn.Thuộc đất. Họ cánh Bướm Fahaceae Papilionaceae. Chú thích về tên: Hypogea có nghĩa là quả ở trong đất vì quả được hình thành và chín trong đất.

Còn gọi là cây me, ampil, khua me (Campuchia), mak kham (Lào). Tên khoa học Tamarindus indica L. Thuộc họ Vang Caesalpiniaceae.

Còn gọi là rau mọi, lục mại. Tên khoa học Mercurialis indica Lour. Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae.

Còn gọi là thạch lật (Trung Quốc), ly (Thái),  sekiritsu (Nhật), bancoulier à trois lobes. Tên khoa học Aleurites moluccana Willd. (Aleurites triloba Forst.) Thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Còn gọi là ba đậu mè, ba đậu nam, dầu mè, cốc dầu, vong dầu ngô, đồng thụ lohong, kuang, vao (Cămpuchia), nhao (Viên tian), grand pignon d’Inde, fève d’efer. Tên khoa học Jatropha curcas L. (Curcas purgans Medik.). Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae.

Còn gọi là vàng nhựa, vàng nghệ, gommegutte, đom rông, cam rông, roeng (Cămpuchia). Tên khoa học Garcinia hanburyi Hook.f [Cambogia gutta Lour, (non L.)] Thuộc họ Măng cụt Clusiaceae (Guttiferae). Đừng nhầm vị đằng hoàng (Gomme gutte) với vị hoàng đằng (xem vị này). Đằng hoàng là vị thuốc được dùng cả trong đông y và tây y. Các tài liệu cổ của Trung Quốc đã ghi từ thế kỷ thứ X và trong Bán thảo cương mục của Lý Thời Trân (Trung Quốc) có ghi vị này (Thế kỷ XVI). Đằng hoàng được dùng ở châu Âu vào năm 1603 (lúc đầu người ta cho đây là dịch mủ của một cây loại xương rồng, mãi tới 1864 Hanburyi mới nghiên cứu xác minh cẩn thận).

Còn gọi là điệp tây, cây vông đồng, sablier. Tên khoa học Hura crepitans L. Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae.

Còn gọi là cây bông phấn, belle de nuit, la ngot, pea ro nghi (Cămpuchia). Tên khoa học Mirabilis jalapa L (Jalapa congesla Moench, Nyctago hortensis Bot.) Thuộc họ Hoa giấy Nyctaginaceae.

Còn gọi là quỳnh chi. Tên khoa học agar, agar-agar. Thạch (agar hay agar - agar) là một chất nhầy phơi khô chế từ một số hồng tảo như nhiều loại rau câu (Gracilaria sp.) của ta hoặc từ một loại hồng tảo gọi là thạch hoa thái Gelidium amensii Lamour. thuộc họ Thạch hoa thái Gelidiaccae lớp hồng tảo (Rhodophyceae).

Còn gọi là mồng tơi dỏ, mồng tơi tía, lạc quỳ, phak pang (Lào). Tên khoa học Basella rubra L. (Basella alba L.) Thuộc họ Mồng tơi Basellaceae.

Còn gọi là cốt khí muồng, dương giác đậu, giang nam đậu, thạch quyết minh, sơn lục đậu, dã biển đậu, muồng hòe (miền Nam), muống lá khế. Tên khoa học Cassia occidentalis L. Thuộc họ Vang Caesalpniaceae.

Còn gọi là quyết minh, hạt muồng, đậu ma, giả lục đậu, giả hoa sinh, lạc giời. Tên khoa học Cassia tora L . Thuộc họ Vang Caesalpiniaceae . Ta dùng thảo quyết minh (Semen Cassiae) là hạt phơi hay sấy khô của cây thảo quyết minh.

Còn gọi là hiệp diệp phan tả diệp, tiêm diệp, phan tả diệp, séné. Tên khoa học Cassia angustifolia Vahl và Cassia acutifolia Delile. Thuộc họ Vang Caesalpiniaceae. Phan tả diệp (Folium sennae) là lá phơi hay sấy khô của cây phan tả diệp lá hẹp Cassia angustifolia Vahl hay cây phan tả diệp lá nhọn Cassia acutifolia Delile, đều thuộc họ Vang (Caesalpiniaceae). Phan tả diệp là một vị thuốc thường dùng trong  cả đông y và tây y và là một vị thuốc phải nhập. Trước đây tây y nhập của Pháp, Pháp lại phải nhập của nước khác về bán sang ta. Đông y thì nhập của Trung Quốc, bản thân Trung Quốc cũng lại nhập về bán sang ta. Nhiều người tưởng đó là vị thuốc của Trung Quốc. Tả diệp = lá gây đi ỉa lỏng, mọc ở nước Phiên (một nước, ở biên giới Trung Quốc xưa kia) đọc chệch là Phan.

Còn gọi là trong bhang, ana drao bhao (Buôn Mê Thuột), dâng het, tâng hét, dang hét khmoch (Cămpuchia), khi lek ban (Lào). Tên khoa học Cassia alata L., (Cassia bracteata L., Cassia herpetica Jacq.). Thuộc họ Vang Caesalpiniaceae.

Còn gọi là tượng đảm, du thông, nô hội, lưỡi hổ, hổ thiệt, long tu (Bình Định). Tên khoa học Aloe sp. Thuộc họ Hành tỏi Liliaceae. Vị thuốc lô hội (Aloe) là dịch cô đặc của lá nhiều loài cây lô hội (có khi gọi là cây hổ thiệt - lưỡi hổ - vì lá giống lưỡi hổ). Lô hội được dùng cả trong đông y và tây y. Lô hội dùng trong đông y tuy nhập của Trung Quốc nhưng Trung Quốc cũng phải nhập của nước ngoài để xuất lại sang ta. Lô là đen, hội là tụ lại, vì nhựa cây này cô đặc có sắc đen, đóng thành bánh do đó có tên.

Còn gọi là xuyên đại hoàng, tướng quân. Tên khoa học Rheum sp. Thuộc họ Rau răm Polygonaceae. Đại hoàng (Rhizoma Rhei) là thân rễ phơi hay sấy khô của nhiều loại đại hoàng như Chưởng diệp đại hoàng - Rheum palmatum L., Đường cổ đặc đại hoàng - Rheum tanguticum Maxim, ex Regel ( Rheum palmatum L. var. tanguticum Maxim. ) hoặc Dược dụng đại hoàng Rheum officinale Baill . hoặc một vài loài Rheum khác, tất cả đều thuộc họ Rau răm (Polygonaceae). Vì vị thuốc màu rất vàng cho nên gọi là đại hoàng, vì có khả năng tống cái cũ, sinh cái mới rất nhanh chóng như dẹp loạn cho nên còn gọi là tướng quân.

Còn gọi là trút trít, lưỡi bò, ngưu thiệt, dương đề. Tên khoa học Rumex wallichii Meisn. Rumex sinensis (Rumex maritimus Hook). Thuộc họ Rau răm Polygonaceae. Dương là dê, đề là gót, vì rễ cây giống chân dê do đó có tên. Lưỡi bò hay ngưu thiệt (cũng có nghĩa là lưỡi bò hay lưỡi trâu) vì lá cây giống lưỡi bò. Trẻ con thường cọ 2 lá vào nhau, làm phát ra tiếng kêu “chút chít” do đó thành tên.

Còn gọi là đu đủ tía, dầu ve, tỳ ma. Tên khoa học Ricinus communis L. Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae. Cây thầu dầu cung cấp các vị thuốc sau dây: 1. Dầu thầu dầu  - tỳ ma du (Oleum Ricini) là dầu ép từ hạt cây thầu dầu. 2. Hạt thầu dầu  - tỳ ma tử là hạt phơi khô của cây thầu dầu. 3. Lá thầu dầu (Folium Ricini) là lá tươi của  cây thầu dầu.