THÔNG TIỂU TIỆN VÀ THÔNG MẬT - Găng

Còn gọi là Găng trắng, lovieng (Cămpuchia).

Tên khoa học Randia tomentosa (Blum.ex.DC.) Hookf. (Gardenia tomentosa Wall).

Thuộc họ Cà phê Rubiaceae.

A. Mô tả cây

Cây nhỏ cao 4 đến 10m, cành buông thõng, phủ lông tơ, trên mặt có nhiều gai to dài 1-5cm. Lá hình bầu dục đầu hơi nhọn hay tù, phiến lá dai mặt trên xanh lục, mặt dưới có lông tơ màu trắng nhạt hay hơi nâu, dài 2,5-13cm, rộng 1,5-4,5cm. Hoa đơn độc hầu như không cuống, màu trắng nhạt. Đài thường 6, tràng thường 8, nhị 5 đến 10. Quả thịt màu vàng, hình cầu hay hình trứng dài 2,5-4cm, rộng 2-4cm, hai ngăn. Hạt rất nhiều, dài 5mm, rộng 3-4mm, có cạnh, lưng tròn, hai bên dẹt, nhẵn, màu đen nhạt. Mùa hoa: tháng 3-5, mùa quả: tháng 4-7 (Hình dưới).

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Mọc hoang và cũng thường được trồng làm hàng rào do thân và cành có nhiều gai.

Thường trồng để lấy gỗ mịn dai, màu nhạt để tiện những con quay trẻ chơi, trục xe và làm lược. Quả hái về phơi hay sấy khô dùng để giặt quần áo tơ lụa, gội đầu. Lá tươi hái về về lấy chất nhầy ăn cho mát.

Còn thấy ở Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc và Inđônêxia.

C. Thành phần hóa học

Trong quả chứa nhiều saponin tritecpenic. Các chất khác chưa thấy nghiên cứu.

D. Công dụng và liều dùng

Chủ yếu nhân dân trồng làm hàng rào, lắy gỗ làm trục xe, làm lược (miền Trung và Nam nước ta), tiện con quay.

Quả ngấm hoặc sắc lấy nước dùng gội đầu và giặt quần áo, nhất là những hàng tơ lụa có màu.

Lá tươi dùng làm thuốc giải nhiệt, chữa tiểu vàng, đỏ, đái rắt, ngày dùng 20-30g lá vò với nước sôi để nguội. Lọc nhanh. Để cho đông đặc. Thêm đường vào mà ăn.

Nguyên Liệu Làm Thuốc trích từ nguồn: Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS-TS Đỗ Tất Lợi