Còn gọi là Hoàng kinh, Chân chim (Vitex negundo L.) thuộc họ củ Roi ngựa (Verbenaceae).
Mô tả: Cây có kích thước thay đổi, thường cao 3 - 5m, có cành phủ lớp lông dày đặc và mịn màu xám hay xám nâu. Lá mọc đối, có cuống có 3 - 5 lá chét hình ngọn giáo nhọn, mép nguyên (ở var. Incisa Clarke) lá chét có răng, cây đẹp hơn; lá dài 5 - 10cm, rộng 2,5cm, màu lục trắng nhạt. Hoa nhỏ, nhiều, mọc thánh chùy xim ở ngọn, phủ một lớp lông màu xám trắng hay xám nâu. Quả đen hay vàng, dạng quả mọng, lõm ở đỉnh, nhẵn, bao bởi đài đồng trưởng, chứa 4 hạt. Mùa hoa quả: tháng 5 - 7.
Bộ phận dùng: Lá, rễ, quả và vỏ cây.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang và được trồng ở hầu khắp các tỉnh đồng bằng. Trồng bằng hạt hoặc bằng cành vào mùa xuân. Lá, rễ, vỏ thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô. Hạt thu hái vào mùa hạ, thu, phơi khô dùng dần.
Hoạt chất và tác dụng: Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu hoạt chất và dược lý.
Theo Y học cổ truyển, Ngũ trảo có vị cay ấm, mùi thơm, tính bình, có tác dụng giải biểu, hóa thấp, dùng trị cảm mạo, viêm ruột, lỵ. Nó đã được sử dụng ở nhiều nước Đông nam châu Á.
Lá có vị đắng, mùi gợi nôn mửa, có tính lợi tiểu và điều kinh, dùng trị nhức mỏi gân cốt, trị sốt cách nhật, dùng tắm trị phù thũng, bán thân bất toại và bại liệt. Nấu lá xông hay dùng lá khô làm thuốc hút cho bớt nhức đầu. Sắc uống chữa đau lậu, đái ra máu, sưng mình mẩy, viêm ruột và trị lỵ. Có nơi dùng lá tươi lót xuống giường thành nệm nằm cho bớt nhức mỏi gân cốt. Ở Ấn Độ, lá hơ nóng hay rang cho nóng áp hoặc đắp vào chỗ nhức mỏi và đắp hòn dái sưng đau (thiên trụy).
Rễ bổ, hạ nhiệt, và long đờm dùng sắc nước uống trị bệnh sốt rét; giã nát lấy nước uống làm thuốc trừ đờm...
Quả, hạt sắc cho phụ nữ uống chữa kinh nguyệt khó khăn, không đều, bạch đới và cũng dùng uống cho ra mô hôi, bớt nhức đầu. Cũng dùng trị bệnh tim, hen suyễn. Ở Trung Quốc, hạt dùng sắc uống trị nhức mỏi gân cốt và các bệnh thần kinh. Người ta cho rằng nó có tính chất làm bền răng, giảm đau đầu, đau mắt, đau tai. Vỏ cây được dùng làm thuốc kích thích tiêu hóa, làm ăn ngon dễ tiêu và cũng chữa hen suyễn.
Cách dùng: Thường dùng 3 - 4g hạt, 30g rễ, 40 - 80g lá tươi sắc uống. Dùng ngoài không kể liều lượng.
Trích nguồn: CÂY THUỐC TRỊ BỆNH THÔNG DỤNG của PTS. Võ Văn Chi
Nhận xét
Đăng nhận xét