Sầu Đâu hay Xoan đào (Azadirachta indica Juss.f.) thuộc họ Xoan (Meliaceae).
Mô tả: Cây gỗ cao 10 - 15m. Lá mọc so le, dài 20 - 30cm, một lần kép gồm 6 - l5 đôi lá chét mọc đối, nhẵn, hình ngọn giáo với gốc không cân đối, mép có răng tù. Chùy hoa ở nách lá và ngắn hơn lá, gồm nhiều xim nhỏ; hoa thơm màu trắng, cao 5 - 6mm. Đài có lông. Nhị 10, đầu nhụy phình lên với 3 gai và một vòng lông. Quả hạch màu đỏ dài 2cm, có một vỏ cứng dễ vỡ và một nhân hay hạt hóa gỗ, thịt quả khi chín màu đen.
Bộ phận dùng: Vỏ thân, vô rễ, lá, hoa, hạt...
Nơi sống và thu hái: Cây mọc khá phổ biến ở các tỉnh đồng bằng, gặp nhiều ở Hà Tiên, Châu Đốc. Thường được trồng làm cây bóng mát. Gỗ ít bị sâu bệnh vì rất đắng. Lá làm gỏi ăn mát, bổ. Quả cũng ăn được. Vào tháng 2 - 3, có lá non và hoa.
Hoạt chất và tác dụng: Tất cả các bộ phận của cây chứa một chất nhựa rất đắng là azadarin hay margosin. Trong hạt có một hoạt chất là mimbidin; hạt chín vừa màu vàng nhạt chứa 24%, một chất dầu màu đen đen gồm chủ yếu là các glyxerit và chỉ có 2% là chất đắng. Dầu hạt được dùng trị giun, trị vết thương và trị bệnh ngoài da, ghẻ. Lá dùng làm tan sưng khi bị đụng giập và bong gân, dùng xoa kích thích, trị đau các cơ, cũng dùng trị bệnh mụn nhọt và trừ sâu mọt. Hoa cũng như lá có tính chất kích thích bổ, lợi tiểu, lọc máu. Võ rễ làm se, bổ và hạ nhiệt, cũng dùng trị sốt rét nhưng hiệu quả không cao. Vỏ thân (phần trong màu vàng) dùng trị sốt rét cơn, sốt rét vàng da và làm thuốc lọc máu. Vỏ thân (hoặc lá, hoa, thân non) nấu đặc rửa các vết thương, vết loét.
Cách dùng: Để trị sốt rét cơn, dùng vỏ thân giã giập 10g và 100cc nước đun còn 1⁄2. Dùng liều 30 - 60g đối với người lớn, 10 - 20g đối với trẻ em. Bột vỏ dùng với liều 0,30 - 0,60g. Tiện lợi hơn là dùng cồn thuốc: 200g vỏ, 500cc rượu 90°, ngâm trong 8 ngày rồi cho thêm nước cất nhiều gấp đôi vào; hàng ngày dùng 1 - 2 thìa cà phê, trẻ em 1 thìa, liện tục trong 1 tuần làm thuốc lọc máu.
Lá dùng dưới dạng cồn thuốc hay dầu thuốc. Để dùng xoa bóp, lấy 100g lá tươi giã giập cho vào 1000g cồn công nghiệp, hoặc 500g cồn 90° ngâm trong 10 ngày. Loại thứ 2, nếu cho thêm nước vào, có thể dùng uống khai vị, mỗi lần 1⁄2 thìa con. Để xoa bóp đau nhức, bệnh ngoài da, dùng 100g lá ngâm vào 100 cồn 90° trong 24 giờ, rồi thêm 1000g dầu Dừa, chưng cách thủy trong 3 giờ, ta được dầu màu xanh lục.
Nhận xét
Đăng nhận xét