Còn gọi là Bo bo, Cườm gạo (Coix lachryma-jobi L.) thuộc họ Lúa (Poaceae).
Mô tả: Cây thảo, sống hàng năm, trông tựa cây bắp. Thân mọc thẳng đứng, cao 1,5 - 2m, phân nhánh ở những ngọn có hoa. Ở gốc thân, tại các mấu gần sát đất, có nhiều rễ phụ mọc trần ra. Lá mọc so le, mặt lá ráp, có gân song song, lá không có cuống mà tiếp ngay với bẹ lá. Hoa đơn tính, cùng gốc. Các hoa đực mọc thành một bông ngắn màu xanh lục nhạt, tựa như 1 nhành của bông lúa. Hoa cái thì nằm trong 1 lá bắc dày và cứng, từ màu xanh chuyển sang màu nâu tím đến đen. Quả hình trứng hơi nhọn đầu (thường gọi nhầm là nhân) được bao bởi 1 lá bắc cứng (thường gọi nhầm là vỏ).
Bộ phận dùng: Nhân hạt và rễ.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang và được trồng ở ven bờ nước, vườn, bãi ruộng. Rải rác ở các tỉnh đều có trồng. Trồng bằng quả. Từ tháng 5 đến tháng 12, khi quả chín già, cắt cả cây về phơi, đập lấy quả, sấy khô, rồi xay, thu lấy nhân trắng, phơi hay sấy khô.
Hoạt chất và tác dụng: Hạt chứa khoảng 60% tinh bột, gần 14% chất đạm, 7% chất béo, 1,5% đường, trong chất béo có coixenolide có tác dụng chữa ung nhọt. Rễ chứa 17,6% chất đạm, 7,1% chất béo và 52% tính bột.
Theo Y học cổ truyền, Ý dĩ có vị ngọt, tính lạnh, có tác dụng lợi thủy, thanh nhiệt, kiện tỳ, bổ phế. Dùng trị tê thấp, viêm ruột, viêm phổi, phù thũng, tả, sỏi thận. Ý dĩ được xem là một thứ thuốc bổ và bồi dưỡng cơ thể tốt. Dùng bổ sức cho người già và trẻ em, dùng lợi sữa cho phụ nữ sinh đẻ. Rễ được dùng trị chứng hoàng đản và xổ giun đũa cũng là thuốc lợi tiểu.
Cách dùng: Thường dùng 10 - 30g nhân hạt dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán. Thường phối hợp với các vị thuốc khác trong nhiều phương thuốc trị bệnh. Do Ý dĩ có nhiều lipit, protit hơn gạo, nhiều protit hơn bột bắp, nên người ta dùng hạt đã giã trắng để thổi cơm, cũng thơm dẻo và ngon như cơm nếp. Hoặc kết hợp với hạt Sen, Mộc nhĩ để hầm với thịt gà ăn vừa ngon, vừa bổ. Cũng dùng nấu chè, ăn ngon như nấu cháo gạo nếp. Rễ giã lấy nước hòa với rượu uống trị giun đũa.
Trích nguồn: CÂY THUỐC TRỊ BỆNH THÔNG DỤNG của PTS. Võ Văn Chi
Nhận xét
Đăng nhận xét