CÂY RAU LÀM THUỐC - ĐẬU HÀ LAN

Đậu Hà lan hay Đậu Hoà lan - Pisum sativum L., thuộc họ Đậu - Fabaceae. Cây thảo lùn hoặc mọc leo. Lá kép gồm từ 1 đến 3 đôi lá chét; các lá chét đầu cuống thường biến thành tua cuốn. Lá kèm rất lớn. Chùm hoa ở nách lá, hoa to màu trắng hoặc màu xanh, có mỏ nhọn, chứa 5-6 hạt gần hình cầu.

Đậu Hà lan có nguồn gốc ở vùng Tây Á hay Âu châu, là một loại đậu cao cấp đã có một lịch sử trồng trọt từ mấy ngàn năm nay và được trồng ở hầu khắp châu Âu, châu Mỹ và nhiều nước châu Á, châu Phi.

Ở nước ta, nhiều địa phương ở các tỉnh phía Bắc đều có trồng trong mùa đông, nhất là ở các tỉnh thượng du Bắc bộ. Người ta đã tạo ra nhiều giống đậu Hà lan khác nhau, có giống thân lùn, có giống leo cao 2-3m; có giống trồng để lấy quả non ăn; có giống trồng để ăn hạt và cũng có giống trồng chủ yếu để lấy dây lá làm thức ăn cho gia súc. Thường trồng nhất là loại đậu leo.

Đậu Hà lan là loại Đậu có giá trị kinh tế cao. Quả non làm rau xanh giàu chất dinh dưỡng cho người; hạt có hàm lượng bột và protein cao, làm thức ăn cho người và gia súc. Ta thường lấy quả non xào, luộc ăn và hạt dùng hầm thịt. Có thể phơi khô làm bột. Việc tiêu thụ đậu Hà lan dưới dạng đóng đồ hộp rất quan trọng.

Thành phần hoá học của Đậu Hà lan (tính trung bình theo % chất khô): protein 22-34; lipid 0,7-1,5; giucid 2-4,8; cellulose 5,2-7,7 và tro 2,5-3,5; Thành phần hoá học của vỏ quả đậu Hà lan (tính theo %): nước 12,20; tro 2,50; cellulose 48,50; lipid 1,20; dẫn xuất không protein 29,00 và protein 6,60.

Ngoài tinh bột và đường, trong đậu Hà lan có phosphor, sắt, kali và các vitamin A, B, C. Còn có acid uric (50mg trong 100g). Protein của hạt Đậu Hà lan chứa một số acid amin không thay thế có hàm lượng (tính theo % của protein) như sau: tirozin 2,87, triptophan 1,17; lizin 4,66; atginin 11,42; histidin 2,49; cystin 0,89. Như vậy, Đậu hà lan có hàm lượng lizin khá cao so với nhiều loại hạt đậu ngũ cốc khác.

Đậu Hà lan làm tăng năng lượng, giúp sự vận chuyển đường ruột. Người ta thường dùng Đậu Hà lan xào hay nấu ăn tươi rất dễ tiêu hoá và làm cho sự vận chuyển đường ruột dễ dàng (chống chỉ định đối với người bị viêm ruột). Nếu dùng khô, thì bột đậu Hà lan chứa các hoạt chất đậm đặc lại, do đó nên ăn vừa phải.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành