CÂY RAU LÀM THUỐC - BÍ ĐAO

Bí đao, Bí phấn hay Bí xanh - Benincasa hispida (Thunb.) Cogn., thuộc họ Bầu bí - Cucurbtaceae. Cây thảo sống một năm, mọc leo dài tới 5m, có nhiều lông dài; lá hình tim xẻ 5 thuỳ chân vịt, tua cuốn thường phân nhánh 3; hơa đơn tính màu vàng, quả thuôn dài, lúc non có lông cứng, khi già có sáp ở mặt ngoài nặng 3-5 kg, màu lục mốc, chứa nhiều hạt dẹp.

Bí đao gốc ở Ấn độ, được trồng ở hầu khắp các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới của châu Á và miễn đông châu Đại dương. Ở nước ta, bí đao được trồng phổ biến khắp mọi nơi, nhất là quanh các thành phố, thị xã.

Ta thường gặp hai giống chính là Bí đá và Bí gối. Bí đá có quả nhỏ, thuôn dài, vỏ xanh, khi già vỏ xanh xám và cứng, hầu như không có phấn trắng ở ngoài. Bí đá dày cùi, ít ruột, ăn ngon... Giống này cho năng suất thấp... Còn Bí gối quả to, khi già phủ lớp sáp trắng. Bí gối dày cùi nhưng ruột nhiều. Giống này cho năng suất cao.

Bí đao là loại rau xanh thường dùng trong các bữa ăn của chúng ta, cũng như dưa chuột. Nó dễ chế biến và cũng dễ bảo quản. Nên để bí già nơi mát, khô ráo để cho thoáng, đừng xếp chồng lên nhau, như thế có thể để dành bí trong nhiều tháng.

Có thể dùng bí luộc ăn hoặc nấu canh tôm, canh cua, làm nộm, xào thịt gà, thịt lợn. Bí đao còn dùng làm mứt, mứt bí thường dùng trong dịp Tết nguyên đán.

Người ta đã biết thành phần của Bí đao tươi. Theo tỷ lệ %: nước 67,9; protein 0,4; lipid 0,1; cellulose 0,7; dẫn xuất không protein 30,5; khoáng toàn phần 0,4. Trong các loại khoáng có calcium 26mg, phosphor 23mg, sắt 0,3mg. Còn các viramin: Caroten 0,01mg, vitamin B1 0,01; vitamin B2 0,02; vitamin PP 0,03mg và vitamin C 16mg. Nhiệt lượng do 100g Bí cung cấp là 12 calo (cũng có tài liệu ghi để có một nhiệt lượng 25 calo, cần sử dụng tới 131g bí đao, trong đó có 1,04g protein và 6,1g giucid).

Bí đao cũng được sử dụng làm thuốc. Bí đao, tên thuốc là Đông qua, có vị ngọt, tính lạnh, không có chất độc, có tác dụng lợi tiểu tiện, tiêu phù thũng, giải khát, mát tim, trừ phiển nhiệt, tiêu sưng mụt.

Vỏ bí đao sắc đặc uống lợi tiểu chữa bệnh đái rắt do bàng quang nhiệt hoặc đái đục ra chất nhầy. Bí đao cùng hành củ nấu canh với cá chép để ăn chữa phù thũng, cả mình và mặt đều phù.

Hạt Bí đao thường dùng chữa ho. Lá bí đao giã nát trộn với giấm đắp chữa các đầu ngón tay sưng đau.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành

Xem thêm: SỔ TAY CÂY THUỐC VÀ VỊ THUỐC ĐÔNG Y - BÍ ĐAO

Xem thêm: CÂY RAU CÂY THUỐC - BÍ XANH