Bọ mẩy hay Đắng cay - Clerodendron cyrtophyllum - Tutrcz, thuộc họ Cỏ roi ngựa Verbenaceae. Cây bụi hay cây nhỡ cao khoảng 1,5m, có các cành non mầu xanh, lúc đầu phủ lông, về sau nhẵn; lá mọc đối, hình bầu dục mũi mác hay hình trứng thuôn, dài 6-15cm, rộng 2,5-7cm, chóp nhọn và thường có mũi, gốc tròn hay nhọn; phiến lá thường nguyên, ít khi có răng, gân nổi rõ ở mặt dưới. Hoa màu trắng (ít khi đỏ) họp thành ngù, ở đầu các cành phía ngọn cây; nhị hoa thò ra ngoài và dài gần gấp đôi ống tràng. Quả hạch có đài tồn tại.
Bọ mẩy là cây ưa sáng, thường mọc ở các đồi hoang, ở cạnh đường đi, gặp nhiều ở miền trung du và cả ở đồng bằng. Lá non thường được hái làm rau ăn, do nó có vị đắng mà ở một số địa phương ở Thái nguyên, người ta gọi nó là rau đắng (chớ nhầm với nhiều loài rau đắng làm thuốc khác). Người ta lấy các ngọn non, rửa sạch, đem hấp trên nồi cơm hoặc luộc chấm nước mắm, cá kho ăn với cơm, có tác dụng giúp tiêu hoá tốt.
Lá và rễ cũng được dùng làm thuốc, thu hái quanh năm. Nhân dân thường dùng rễ phơi khô sao vàng sắc cho phụ nữ sau khi sinh để uống để lọc máu và bồi bổ cơ thể. Ở Trung Quốc, người ta gọi cây này là Đại thanh, và cũng sử dụng lá (Đại thanh diệp) và rễ (Đại thanh căn) làm thuốc .. Bọ mẩy có vị rất đắng, tính hàn, vào tâm, vị tó tác dụng thanh nhiệt tả hoả, mát máu giải độc, tan máu ứ, tiêu sưng viêm, là vị thuốc điều trị bệnh đơn sưng rất có hiệu quả. Ngoài ra, Bọ mẩy thường dùng chữa:
- Bệnh ôn nhiệt, sốt nóng mùa hè, chứng thực nhiệt, sốt cao, nhức đầu, tâm phiển khát nước, dùng 12 – 20g lá tươi sắc nước rồi hoà thêm đường cho uống.
- Trẻ em sốt bại liệt, sốt viêm não, sốt phát ban, quai bị, sốt xuất huyết, dùng lá Bọ mẩy, lá và hoa Kim ngân, Thạch cao, Huyền sâm, môi vị 20g sắc uống.
- Đơn độc, sưng họng lở miệng, lên sởi mọc dày từng mảng, dùng rễ Bọ mẩy, Dành dành, Chút chít, Núc nác, Cam thảo đất, Cam thảo dây, mỗi vị l2g sắc uống.
- Ngộ độc Nhân ngôn hay Ba đậu, dùng rễ tươi cây Bọ mẩy, giã nhỏ, chế nước rồi vắt lấy nước cốt, hoà đường cát để uống, càng nhiều càng tốt.
Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc
của PTS Võ Văn Chi
do NXB TH Đồng Tháp ấn hành
Nhận xét
Đăng nhận xét