CÂY RAU LÀM THUỐC - BỐI XÔI

Bối xôi hay Rau nhà chùa - Spinacia oleracea L., thuộc họ Rau muối - Chenobodiaceae. Cây thảo sống hằng năm, khi có họa cao 075m tới 1 mét. Lá nguyên, hình mũi mác có cuống dài, màu lục sẫm. Hoa nhỏ màu lục, xếp thành xim ở nách lá. Quả bế nhẵn hoặc có gai.

Bối xôi có nguồn gốc từ một loài rau hoang dại ở vùng Trung Đông, được trồng ở đó từ lâu đời, mà tạo ra loài Bối xôi hiện nay. Bối xôi được nhập vào nước ta, có trồng ở ngoại thành Hà nội, và được trồng nhiều ở Đà lạt, tỉnh Lâm đồng.

Bối xôi là một loại rau có thể dùng ăn sống, ăn nhúng trong nước sôi, ăn luộc hay nấu canh. Nó là loại rau được ưa chuộng vì thuộc loại rau ngon giàu chất dinh dưỡng. Rau bối xôi rất giàu về muối khoáng. Trong 100g rau, có 500mg natrium, 375mg kalium, 49mg calcium, 37mg phosphor, 37mg magnesium, 29mg sulfur, 0,50mg mangan, 0,45mg kẽm, 0,13mg đồng, còn có iod, arsen. Có các vitamin B, C, caroten, B9 (acid folic), B12, chlorophin và hoạt chất spinacin (arginin, lyxin), chất nhầy, glucid (7g), protid (2g), lipid (ít hơn 0,50g). Còn về sắt, nó có hàm lượng trung bình: 2 tới 5mg trong 100g, trong khi nhiều thứ rau khác có tới 15mg.

Bối xôi là một loại rau cung cấp chất khoáng có giá trị, dùng chống bệnh thiếu máu, chống hoại huyết (scorbut), bổ tim, tăng tiết dịch tụy, dịch vị mật, các tuyến nội tiết, làm sạch đường tiêu hoá. Có khi cũng dùng trị ung thư nhưng chưa khẳng định hiệu quả.

Do đó, nó được chỉ định dùng trong trường hợp thiếu máu, để dưỡng sức, trị bệnh hoại huyết, chống sự già yếu, còi xương, giúp cho chóng lớn, trị suy nhược thể lực và thần kinh, ung thư (?). Dùng ngoài, trị bỏng, bệnh nấm, các vết thương mất trương lực.

Có thể dùng nấu chín hay ăn sống, hoặc giã nát lấy nước (dịch lá) pha rượu uống (để dưỡng sức, chống già yếu). Dùng phối hợp với cải soong lấy dịch lá uống trị suy nhược cơ thể và thần kinh ... Dùng ngoài giã đắp hoặc trộn dầu dừa, dầu mè trị bỏng, nấm và vết thương ...

Bối xôi giàu về chất khoáng, nhất là các oxalat (K và Ca), nên những người bị bệnh đau gan mạn, thấp khớp, tạng khớp, sỏi niệu đạo, viêm dạ dày và ruột không nên dùng. Cũng cần chú ý là Bối xôi cũng dùng tốt cho người bị tăng acid uric huyết.

Nói chung, rau Bối xôi thích hợp cho trẻ em, người vị thành niên cho đến người già, những người bị thiếu mắu và những người bị bệnh mạn tính. Người lao động trí óc cũng cần dùng (do né có nhiều P), người thành thị do bị ô nhiễm môi trường (nhờ có sắt, nó giúp sự hoạt động của các hồng cầu), người bị bệnh ngoài da đều dùng tốt.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành