Cà rốt (từ chữ Pháp là carotte). - Daucus carota L. ssp, sativus Hayek, thuộc họ Hoa tán - Apiaceae, là một trong những cây hàng đầu về giá trị dính dưỡng trong các loại rau thường dùng.
Cà rốt là loại cây thảo sống 2 năm. Lá cắt thành bản hẹp. Hoa tập hợp thành tán kép; trong mỗi tán, hoa ở chính giữa thì không sinh sản và màu tía, còn các hoa khác thì màu trắng hay hồng. Hạt cà rốt có vỏ hoá gỗ và lớp lông cứng che phủ.
Cà rốt là một trong những loại rau trồng rộng rãi nhất và lâu đời nhất trên thế giới. Người La mã gọi Ca rốt là nữ hoàng của các loại rau...
Cà rốt cũng được trồng nhiều ở nước ta. Hiện nay, các vùng rau của ta đang trồng phổ biến 2 loại Cà rốt: một loại củ có màu đỏ tươi, một loại có màu đỏ ngả sang màu da cam.
- Loại vỏ đỏ (Cà rốt đỏ) được nhập trồng từ lâu, nay nông dân ta tự giữ giống; loại cà rốt này có củ to nhỏ không đều, lõi to, nhiều xơ, hay phân nhánh, kém ngọt.
- Loại vỏ màu đỏ ngả màu da cam là Cà rốt nhập của Pháp (Cà rốt Tim Tom) sinh trưởng nhanh hơn loài trên; tỷ lệ củ trên 80%, da nhẵn, lõi nhỏ, ít bị phân nhánh những củ hơi ngắn, mập hơn, ăn ngon, được thị trường ưa chuộng.
Cà rốt là một trong những loại rau quý nhất được các thầy thuốc trên thế giới đánh giá cao về giá trị đính dưỡng và chữa bệnh đối với con người.
Cà rốt giàu về lượng đường và các loại vitamin cũng như năng lượng. Các dạng đường tập trung ở lớp vỏ và thịt nạc của củ; phần lõi rất ít. Cà rốt có lớp vỏ dày, lõi càng nhỏ càng tốt...
Các thành phần của Cà rốt, theo tỷ lệ %, có : nước 88,5; protid 1,5; glucid 8,8; cellulose 1,2; chất tro 0,8 và 100g cà rốt tạo được 39 calo. Muối khoáng có trong Cà rốt như kalium, calcium, sắt, phosphor, đồng, bo, brom, mangan, magnesium, molipden.. Đường trong Cà rốt chủ yếu là đường đơn (như fructoza, glucoza) chiếm tới 50% tổng lượng đường có trong củ, là loại đường dễ bị oxy hoá dưới tác dụng của các enzym trong cơ thể; các loại đường như levulose và dextrose được hấp thụ trực tiếp.
Trong Cà rốt có rất nhiều vitamin C, D, E và các vitamin nhóm B; ngoài ra, nó còn chứa nhiều chất caroten (cao hơn ở cà chua), sau khi vào cơ thể, chất này sẽ chuyển hoá dần thành vitamin A, vitamin của sự sinh trưởng và tuổi trẻ...
Từ hạt Cà rốt, người ta chiết xuất được chất Docarin (còn gọi là cao hạt cà rốt).
Người ta thường sử dụng Cà rốt dưới dạng tươi để ăn sống (làm nộm, trộn dầu giấm), xào, nấu canh, hầm thịt. Hoặc dùng cà rốt ép lấy dịch, phối hợp với các loại hoa quả khác để làm nước giải khát hoặc nước dinh dưỡng.
Người ta dùng thịt củ, dịch (nước ép cà rốt) và hạt non để làm thuốc. Cà rốt có các tính chất: bổ, tiếp thêm chất khoáng, làm tăng lượng hồng cầu và huyết cầu tố, làm tăng sự miễn dịch tự nhiên, là yếu tố sinh trưởng, kích thích sự tiết sữa, làm cho các mô và da trẻ lại. Nó còn giúp điều hoà ruột (chống ỉa chảy và đồng thời nhuận tràng), chống thối và hàn vết thương ở ruột, lọc máu, làm loãng mật, trị ho, lợi tiểu, trị giun và hàn liền sẹo.
Cà rốt có nhiều tác dụng, có thể dùng làm thuốc uống trong hoặc đắp ngoài. Thường được chỉ định:
- Dùng trong trị suy nhược (Rối loạn sinh trưởng, thiếu chất khoáng, còi xương, sâu răng), trị thiếu máu (một số trường hợp thiếu thị lực), ỉa chảy trẻ em và người lớn, bệnh trực trùng coli, viêm ruột non kết, bệnh đường ruột, táo bón, loét dạ dày-ruột tá, xuất huyết da dày-ruột; bệnh phổi (ho lao, ha gà mạn tính, hen), lao hạch thấp khớp, thống phong, sỏi, vàng da, vữa xơ động mạch, suy gan mật, giảm sữa nuôi con, bệnh ngoài da, ký sính trùng đường ruột (sán xơ mít), dự phòng các bệnh nhiễm trùng và thoái hoá, đề phòng sự lão hoá và các vết nhăn…
Người ta dùng dịch Cà rốt tươi (ngày dùng 50 đến 500g sáng và chiều, tốt nhất vào sáng sớm lúc đói uống 1 cốc). Cũng dùng dịch tươi làm thuốc trị ho, bệnh về đường hô hấp, hen, khản tiếng. Để trị táo bón, dùng 1 kg Cà rốt hầm nhừ trong 2 giờ trong 1 lít nước và xay vào cối ... Để trị ỉa chảy trẻ em, dùng xúp Cà rốt.
- Dùng ngoài để chữa vết thương, loét, bỏng, đinh nhọt, cước, nứt nẻ, bệnh ngoài da (eczema, nấm, chốc lở tại chỗ), dùng đắp, apxe và ung thư vú, ung thư biểu mô.
Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc
của PTS Võ Văn Chi
do NXB TH Đồng Tháp ấn hành
Nhận xét
Đăng nhận xét