Với tên Cải trời, người ta thường dùng chỉ 3 loài cây cùng một chi (Blumea subcapitata DC. Blumaea glandulosa DC. và Blumea lacera (Lamnk.) DC) thuộc họ Cúc - Asteraceae. Có người nói loài thường dùng làm thuốc là Blumea lacera. Loài này cùng với loài Blumea glandulosa có lá dùng nấu canh ăn được. Còn có một số loài khác cùng chi như Blumea fistulosa (Roxb.) Kurz và Blumea riparia (Blume) DC. Cũng có lá và ngọn non nấu canh ăn được như các loài trên.
Ở đây chỉ nói đến loài Cải trời hay Cỏ hôi, Bù xít - Blumea lacera DC. là loài được nghiên cứu nhiều hơn.
Cải trời là một loài cây thảo cao 40-60cm, phân nhánh nhiều hay ít, với thân xẻ rãnh, khía, có lông. Lá ở phía dưới hình trái xoan ngược, thon hẹp dần thành cuống, chia thuỳ nhỏ ở phần gốc lá, dài 9cm, rộng 4cm, có lá ở thân hình trái xoan ngược, thon hẹp ở gốc thành cuống ngắn, tù ở chóp, có răng không đều, các lá phía trên tiêu giảm nhiều, không cuống. Tất cả các lá đều có lông trăng trắng và mềm. Đầu hoa mầu vàng hay tía, tập hợp thành chùy ở ngọn thận có lá, quả bế, hình trụ, có 10 cạnh.
Cải trời phổ biến khắp vùng Viễn Đông. Ở nước ta, Cải trời thường mọc hoang. Nhân dân thường lấy lá và ngọn non, lõi thân của Cải trời (cũng như một số loài trên) dùng luộc để chấm ăn với tương, chao, nước cá kho, mắm kho; cũng còn dùng nấu canh với tép, với cá.
Cải trời có mùi thơm của long não. Tinh dầu của nó chứa 66% cineola, 10% d-fenchen và khoảng 6% citral.
Nhân dân một số nơi đùng cây giã ra vứt xuống nước để làm mồi thuốc cá ... Một số người đùng lá để trị đau bụng. Do cây có tinh dầu nên ở Malaixia, người ta dùng để đuổi sâu bọ và ở Ấn Độ, người ta dùng để trị giun. Ở Java, người ta cũng dùng các chồi non để ăn.
Cũng cần lưu ý là một số loài Blumea khác cũng được sử dụng làm thuốc trị bệnh tràng nhạc, nhọt lở, cầm máu khi bằng huyết và chảy máu cam, trị ho tức ngực, yếu phổi, ho có đờm, táo bón, mất ngủ, đái vàng và nóng. Thường dùng dưới dạng thuộc sắc dùng ngay hoặc nấu thành cao sệt để dùng dần.
Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc
của PTS Võ Văn Chi
do NXB TH Đồng Tháp ấn hành
Nhận xét
Đăng nhận xét