CÂY RAU LÀM THUỐC - DỨA

Dứa, Thơm, Khóm - Ananas comosus (L.) Merr, thuộc họ Dứa - Bromeliaceae. Dứa là loại cây thảo có thân ngắn nhưng mang nhiều rễ kí sinh, với những lá dài phân bố đều xòe ra tứ phía hình hoa thị. Trên thân và nách lá có một số chồi (người ta dùng chồi để nhân giống). Khi cây đã lớn, thì từ chùm lá đó mọc ra một thân dài 30-40cm, mang một cụm hoa bông trên đó đính nhiều hoa đều màu tím. Quả phức, hình ống hay hình chóp cụt, giữa có lõi (thực chất là phần nối tiếp của thân chính) phía trên ngọn quả còn có một chồi gồm nhiều lá ngắn, gọi là chồi ngọn, dùng để nhân giống.

Cây dứa sống chủ yếu ở châu Mỹ latinh, nhất là ở Brazil. Dứa đã được đem trồng ở hầu hết các nước nhiệt đới và một số nước á nhiệt đới mùa đông không rét lắm. Giống Dứa trồng phổ biến nhất trên thế giới là Cayenne (chỉ trồng thâm canh và ở khí hậu mát), thứ đến là Spanish trồng nhiều ở các nước nhiệt đới. Dứa Victoria được trồng trong sản xuất lớn.

Ở nước ta, hiện trồng phổ biến nhất là giống Queen (Victoria). Giống Cayenne cũng có, nhưng tương đối nhiều ở Đức trọng, Đà lạt (Lâm đồng), và Dứa Spanish (Dứa ta) chỉ trồng lẻ tẻ trong nhân dân. Dứa Victoria có thịt vàng giòn, độ đường cao nhưng sản lượng thấp. Dứa Cayenne nhiều nước hơn, có vị dịu do nhiều đường, khi ăn tươi cũng đỡ rát lưỡi hơn. Còn Dứa Spanish cho sản lượng chất lượng thấp hơn nhưng quảng canh được.

Dứa được đánh giá cao hơn chuối về chất lượng: mùi thơm đặc sắc, màu sắc quả hấp dẫn, nhiều đường, đồng thời độ chua cũng cao, lại nhiều nước, hợp khẩu vị. Có thể ăn kèm thức ăn như một loại rau được. Đặc biệt trong quả Dứa, có một chất men là bromelin giúp cho việc tiêu hoá các chất protein giống như pepsin ở đu đủ, nên người ta hay dùng Dứa làm món ăn khai vị.

Thường thì người ta dùng Dứa để xào với thịt, nấu canh với thịt cá. Ngọn Dứa non cũng dùng làm rau nấu canh ăn được như quả Dứa.

Do có nhiều chất đường (saccharose 12,43% và glucose 3,21%), nhiều vitamin A, B, C ... nên Dứa là loại quả ăn bổ dưỡng, dễ tiêu hoá, lợi tiểu, tẩy độc.

Do đó, dứa được chỉ dẫn làm thuốc trong các trường hợp thiếu máu thiếu khoáng chất. Nó giúp cho sự sinh trưởng và dưỡng sức, dùng khi ăn uống không tiêu, khi bị ngộ độc, bị xơ cứng động mạch, viêm khớp thống phong, sỏi sạn và dùng trị chứng béo phì. Bromelin được dùng chữa bệnh đường tiêu hoá, tiêu viêm, giảm phù, điều trị vết thương, vết bỏng. Người ta dùng quả thật chín để ăn hoặc dùng nước chiết từ quả hoặc dùng quả ép lấy nước, hoặc dùng bromelin. Dịch ép lá và quả chưa chín dùng tẩy, nhuận tràng, mỗi lần dùng 15-20ml. Chú ý là phụ nữ có thai không nên dùng vì có thể gây sẩy thai. Lá Dứa non, giã vắt lấy nước cốt hay sắc nước uống chữa sốt nóng, liều dùng 20-30g. Rễ cây Dứa sắc uống chữa tiểu tiện không thông, đái ra sạn sỏi, liều dùng 20-30g.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành

Xem thêm: CÂY THUỐC TRỊ BỆNH THÔNG DỤNG - THƠM (DỨA)

Xem thêm: THÔNG TIỂU TIỆN VÀ THÔNG MẬT - Dứa

Xem thêm: TRỊ BỆNH BẰNG TRÁI CÂY - QUẢ DỨA