Rau đay hay Đay quả dài - Corchorus olitorius L., thuộc họ Đay - Tiliaceae. Cây thảo cao 2m, mầu đo đỏ, ít phân nhánh. Lá hình trái xoan nhọn tù hay tròn ở gốc, có răng, dài 5-9cm, có 3-5 gân gốc. Hoa vàng, ở nách lá, xếp 3 cái một trên một cuống chung ngắn; cuống hoa cũng ngắn. Quá hình trụ, dài 5m, nhẵn, có 10 đường lồi. Hạt hình quả lê, tiết diện ngang có hình 5 cạnh.
Rau đay được trồng khắp châu Á, châu Phi và châu Mỹ. Ở Việt nam, cũng thường được trồng trong các vườn gia đình. Rau đay sinh trưởng nhanh, chỉ sau một tháng đã có thể lấy lá non mềm, hơi có chất nhầy, cũng như ngọn non, dùng làm rau ăn sống trộn dầu giấm, ăn luộc hay nấu canh. Thường dùng phối hợp với Rau mồng tơi nấu canh cua đồng, ăn ngọt miệng lại vừa mát ruột.
Thành phần hoá học của Rau đay, tính theo phần trăm như sau: nước 78,3; protein 5,3; lipid 0,8; cellulose 2,5, dẫn xuất không protein 10,6; khoáng toàn phần 2,5; và trong 1kg thức ăn có protein tiêu hoá 39g, calcium 5,5g và phosphor 1,6g (Tài liệu của Viện chăn nuôi năm 1979). Cũng có tài liệu cho biết trong 51g Rau đay, có tới 2,9g protein, 4,6g glucid và cung cấp cho cơ thể 25 calo.
Người ta cho rằng dùng Rau đay ăn bổ, lợi tiêu hoá, nhuận tràng và giải nhiệt trong ngày hè nắng nóng, do hàm lượng chất nhầy trong lá cao.
Rau đay cũng được sử dụng làm thuốc. Toàn cây có vị đắng, tính lạnh, có độc, có tác dụng kháng viêm, cầm máu, giải nóng mùa hè, hoạt trường, lợi sữa, sinh tân dịch, khỏi táo bón, làm cho đễ đẻ và mát máu an thai. Thường được chỉ định dùng để phòng đột quy vì sốt nóng, chữa táo bón, đái buốt, làm lợi sữa, trị lỵ, chữa khái huyết, nôn ra máu, các bệnh về phổi; cũng dùng trị ngộ độc cá.
Hạt Rau đay có vị đắng, tính nóng, không độc, có tác dụng chuyển máu, bổ tim. Được chỉ định dùng Trong trường hợp sài uốn ván, vô kinh và kinh nguyệt không đều.
Sau đây là một số cách chữa bệnh thường dùng:
- Rau đay là một loại rau lợi sữa, nên người ta dùng cho phụ nữ sinh đẻ ăn trong tuần đầu sau khi sinh, mỗi bữa ăn 150-200g và sau đó, mỗi tuần ăn 2 lần, với khối lượng 200-250g thì sự tăng tiết sữa sẽ được duy trì, sữa có hàm lượng chất béo cao hơn bình thường, Phụ nữ ít sữa, người già táo bón nên ăn canh Rau đay hàng ngày.
- Trị lỵ mới phát, dùng 15-30g Rau đay tươi sắc đặc uống thì thông đại tiện, khỏi mót rặn.
- Khái huyết, nôn ra máu, dùng lá Rau đay, Cốt khí củ, Long nha thảo, mỗi vị 9g, sắc uống.
- Trị ngộ độc cá, dùng lá Rau đay tươi 90g, sắc uống với đường phèn, uống được nhiều càng tốt.
Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc
của PTS Võ Văn Chi
do NXB TH Đồng Tháp ấn hành
Nhận xét
Đăng nhận xét