CÂY RAU LÀM THUỐC - RAU SẮNG

Rau sắng, Rau ngót núi hay Ngót rừng - Melientha suavis Pierre, thuộc họ Rau sắng - Opliaceae. Cây gỗ cao 4-8m, nhẵn, đường kính thân 25-30cm; các cành mảnh ở ngọn cây, vỏ màu lục, khi già có màu trắng và hoá bần. Lá hình ngọn giáo, thu hẹp tù lại cả hai đầu, rất nhẵn, dày, đài 7-l2cm, rộng 30-60mm, gân phụ 4-5 đôi, mảnh, gân con không rõ; cuống lá dài 1-2mm, nếu kể cả gốc của phiến thì dài 4-5mm. Cụm hoa ở bên, nằm ở nách của một lá đã rụng, thành chuy phân nhánh và mảnh, gồm những cuống dài 13cm, các nhánh đạt tới 4cm, mang những hoa đa tính, cao 2mm, rất thơm. Quả gần nạc, thuôn hay hình trứng, dài 25mm, rộng l7,5mm có hạch cứng chứa một hạt, có nội nhũ mầu vàng da cam.

Rau sắng phân bố ở các nước Đông dương. Ở nước ta, cây mọc phổ biến ở rừng ven suối, ven núi đá ở nhiều tỉnh phía Bắc (Quảng ninh, Lạng sơn, Thái nguyên, Phú thọ, Hoà bình, Sơn la, Lai châu…) còn miền Nam, có gặp ở rừng núi Đinh (tỉnh Đồng nai).

Người ta thường lấy lá non, lá bánh tẻ, hoa, quả non xào hay nấu canh ăn rất thơm ngon. Hạt cũng ăn được, có vị béo ngọt.

Về giá trị của cây Rau sắng. Bác sĩ Thanh Tịnh đã viết như sau: “Rau sắng là một loại rau quý của nước ta. Rau sắng nấu canh với thịt ăn rất ngon nhưng nếu không có thịt, ta nấu canh suông Rau sắng, bát canh vẫn ngon ngọt, đậm đà, hơn hẳn các loại canh suông khác”.

Rau sắng không những ngon mà còn có nhiều loại chất bổ, có thể nói là có nhiều giá trị dinh dưỡng nhất trong các loại rau ở nước ta. Ngoài việc cung cấp cho cơ thể nhiều loại Vitamin và muối khoáng - một ưu điểm chung của rau tươi và quả chín - Rau sắng còn có một lượng protid và gliucid đáng kể. Tỷ lệ protid trong Rau sắng cao gấp đôi rau muống và hơn cả các loại đậu cô ve, đậu đũa, đậu ván... là những thức ăn thực vật thuộc họ Đậu từ xưa vẫn nổi tiếng là giàu protid (Trong 100g Rau sắng có 6,5g protid, trong 100g Rau muống chỉ có 3,2g. Đậu cô ve có 5g, Đậu đũa 6g, Đậu ván 2,8g). Còn so với các loại rau mà nhân dân ta vẫn ăn hằng ngày như Rau cải, Su hào, Xúp lơ, Xà lách, Rau cần, Rau diếp v.v... thì giá trị dinh dưỡng của Rau sắng vượt khá xa.

Qua phân tích của Viện vệ sinh dịch tễ và Viện nghiên cứu kỹ thuật ăn uống về thành phần hoá học của Rau sắng Chùa Hương (huyện Mỹ đức, tỉnh Hà tây), người ta thấy: trong 100g Rau sắng có 82,4g nước; 6,5g protid; 5,5g glucid; 2,2g cellulose; nó cung cấp cho cơ thể được 49 calo.

Chất protid trong Rau sắng lại thuộc loại quý, gồm nhiều acid amin cần thiết cho cơ thể con người, không thể tự tổng hơp được nhự Lysin, Metionin, Triptophan, Phenylanin, Treonin, Valin, Leucin, Isoleucin… Nhìn qua thành phần hoá học trên, ta cũng thấy đây là một thức ăn thực vật ngon và bổ, vượt xa các loại rau xanh khác cả về lượng protid và glucid (Báo Sức khỏe số 7-415 ngày 5-4-1986).

Về giá trị làm thuốc, ít thấy có tài liệu nghiên cứu. Người ta mới chỉ biết là rễ cây được sử dụng chữa sán (Theo Lê Kim Biên, Tập san Sinh vật Địa học số 11-1973).

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành