CÂY RAU LÀM THUỐC - RAU VẨY ỐC

Rau vẩy ốc, Đơn rau má, Nhã hoa, Cỏ bi - Pratia nummularia (Lam.) A. Br. et Aschers (P. begoniifolia (Wall) Lindl.), thuộc họ Lô biên - Lobeliaceae. Cây thảo mọc nằm, bò, dài 30-35cm, bám rễ vào đất. Lá mọc so le có phiến mỏng, mép lượn tai bèo hay có răng, nom như vẩy ốc hay lá Rau má; cuống lá và mặt dưới lá có lông. Hoa màu hồng, trắng hay vàng ở nách lá, thường đơn độc, có 5 lá đài gắn liền với bầu; tràng hình môi có 5 thuỳ mà 2 cái trong hẹp, 3 cái ngoài hình trái xoan; nhị 5; bầu dạng trứng. Quả mọng, màu đen đen hay đỏ tím, tròn, to bằng quả bi bao bởi 5 lá đài tồn tại. Hạt nhiều và nhỏ, hình trứng dẹp, nhẵn.

Rau vẩy ốc phân bố ở nhiều nước châu Á. Ở nước ta, nó thường mọc ở nơi ẩm mát, ven rừng, nương rẫy, nhất là dọc các lối đi vào rừng của các vùng núi cao từ 700m đến 2000m của nhiều tỉnh miền núi của nước ta.

Nhân dân thường lấy các lá và ngọn non nấu canh ăn.

Người ta dùng toàn cây hay quả để làm thuốc, thu hái vào mùa hạ và mùa thu, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô Rau vẩy ốc có vị cay và đắng, tính bình, có tác dụng trừ thấp khớp, lợi tiểu, hoạt huyết, tiêu sưng. Ở nước ta, Rau vẩy ốc được dùng làm thuốc theo kinh nghiệm dân gian. Thường dùng chữa ngứa trong người, chữa đau dạ dày, chữa viêm thanh quản, sưng mắt. Cũng dùng giải nhiệt, chữa sốt, chữa đái buốt, đái vàng. Ngày dùng 20-30g.

- Ở Trung quốc, toàn cây được dùng chữa: 1. Đau thấp khớp; 2. Kinh nguyệt không đều, khí hư, di mộng tinh; 3. Thoát vị bàng quang. Liều dùng 30-60g, dưới đạng thuốc sắc. Người có thai nghén không được dùng. Dùng ngoài trị đụng giập chấn thương, vết thương chảy máu, đinh nhọt, viêm mủ da, giã cây tươi để đắp.

- Đau thấp khớp, bầm giập chấn thương, lấy 120g Rau vẩy ốc ngâm trong 500ml rượu trắng, dùng mỗi lần 10-15ml. Ngày 3 lần, liên tục 2-5 ngày.

- Di mộng tinh, khí hư: dùng quả Rau vẩy ốc, quả Kim anh, rễ Bạch quả, rễ cây Hoa phấn, mỗi vị 12g, sắc nước uống.

- Thoát vị bàng quang: quả Rau vẩy ốc, quả Xoan, hạt Tiểu hồi, mỗi vị 12g, sắc nước uống.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành