CÂY RAU LÀM THUỐC - SẦU ĐÂU

Sầu đâu, Xoan đào hay Cót anh - Azadirachta indica A. Juss, thuộc họ Xoan - Meliaceae. Cây gỗ cao đến 5m. Lá mọc so le, dài 20-30cm, kép lông chim lẻ; lá chét 6-15 đôi, mọc đối, nhẵn, hình ngọn giáo, dài 6-8cm, rộng 2-3 cm, không cân đối, nhọn ở đỉnh. Hoa thơm, trắng, nhiều, xếp thành chuỳ ở nách lá gồm nhiều xim nhỏ, ngắn hơn lá. Quả hạch, màu đo đỏ, dài 2cm; hạch hoá gỗ, một ô. Khi chín, thịt quả hoá đen, khô đi và dễ tách, có khi tự tách ra. Có một hạt với các lá mầm dày, nạc.

Cây mọc hoang ở các rừng thưa, cũng thường được trồng trong các vườn gia đình ở các tỉnh phía Nam; ở miền Trung và miễn Bắc ít gặp hơn. Cũng thường gặp ở Campuchia.

Cây thường được trồng và sử dụng làm cây che bóng mát. Gỗ đắng nên ít bị sâu bọ phá hoại, tất cả các bộ phận của cây đều chứa một chất nhựa đắng, gọi là, Azedarin hay Margosin.

Ở Việt nam và các nước khác (Campuchia, Thái lan, Ấn độ), nhân dân dùng hoa và lá luộc ăn. Lá cũng dùng ăn gỏi như rau sống. Trộn với các thức ăn khác, chúng cho vị đắng, nhưng không khó chịu. Lá Sầu đâu được xem như là có tính chất lọc máu, tuy chậm nhưng cũng rõ rệt. Vào tháng 2-3, ở các chợ thường có bán lá non. Lá Sầu đâu có tính chất diệt côn trùng, thường được dùng cho vào các giá sách để trừ sâu mọt, mối. Khi đốt lên, lá sẽ toát ra một lớp khói cò mùi khó chịu có tác dụng diệt được một số côn trùng.

Người ta thường dùng lá để đắp mụn nhọt, đắp ngoài da để làm tan sưng khi bị đụng giập và bong gân, dùng xoa để kích thích, trị đau các cơ. Hoa có tính chất kích thích, bổ và dễ tiêu hoá. Người ta có thể dùng lá để chế ra các dạng cồn thuốc hay dầu thuốc:

- Cồn thuốc: Lấy 100g lá tươi giã giập cho vào 1000g cồn công nghiệp hay 500g cồn 90° ngâm trong 10 ngày, dùng để xoa bóp. Cồn thuốc ngâm cồn 90°, nếu pha thêm nước chín vào, có thể dùng uống khai vị.

- Dầu thuốc: Dùng 100g lá ngâm vào 100g cồn 90° trong 24 giờ, rồi thêm 1000g dầu dừa, chưng cách thuỷ trong 3 giờ, ta được dầu xanh lục dùng xoa bóp để trị đau nhức và trị bệnh ngoài da.

Vỏ thân và vỏ rễ được dùng làm thuốc trị sốt rét các loại và làm thuốc lọc máu. Hạt có chứa dầu, dầu này dùng trị giun và dùng chữa bệnh ngoài da. Do có tính chất diệt côn trùng mà cây Sầu đâu đang được chú ý sử dụng làm thuốc trừ sâu trong nông nghiệp.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành

Xem thêm: CÂY THUỐC TRỊ BỆNH THÔNG DỤNG - SẦU ĐÂU

Xem thêm: TRỊ GIUN SÁN - Cây Xoan