Nguyên Liệu Làm Thuốc Chữa Bệnh

Chương V PHÉP TẮC TRỊ BỆNH THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH Thông qua tứ chẩn ( vọng, văn, vấn, thiết ), xác định nguyên nhân gây bệnh (lục tà, thất tình , nội thương , ngoại cảm ...), xác định vị trí của bệnh (tạng phủ, kinh lạc , biểu lý...), xác định tình trạng của bệnh (cấp, hoãn). Để chẩn đoán chính xác, cần dựa theo cơ sở lý luận sau:

Chương II - MỘT SỐ HỌC THUYẾT Y HỌC CỔ TRUYỀN - HỌC THUYẾT NGŨ HÀNH Chương IV BÁT CƯƠNG , BÁT PHÁP I. BÁT CƯƠNG 1.1. Giới thiệu bát cương. Bát cương là 8 cương mục lớn của y học cổ truyền khái quát hoá 8 trạng thái sinh lý, bệnh lý của cơ thể. Có nắm được bát cương mới có thể phân biệt được các bệnh chứng cụ thể; trên cơ sở đó mới phân tích, lập phương đúng và việc sử dụng thuốc y học cổ truyền mới có hiệu quả. Tám cương mục đó là: âm, dương, hàn , nhiệt, hư, thực, biểu, lý. Như vậy âm dương là hai cương chính bao trùm lên tất cả 6 cương còn lại. Và dễ dàng thấy được 3 cương: hàn, hư, lý thuộc âm và 3 cương nhiệt, thực, biểu thuộc dương. Dĩ nhiên không loại trừ một trạng thái âm dương thác tạp (âm dương lẫn lộn). (Xem hình 23)

Chương II - MỘT SỐ HỌC THUYẾT Y HỌC CỔ TRUYỀN - HỌC THUYẾT NGŨ HÀNH Chương III NGUYÊN NHÂN BỆNH VÀ PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN I. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN Theo y học cổ truyền , nguyên nhân gây bệnh có 2 nguyên nhân lớn là ngoại nhân (nguyên nhân bên ngoài) và nội nhân (nguyên nhân bên trong). 1.1. Ngoại nhân. Có lục dâm (6 nguyên nhân xấu). Sáu nguyên nhân này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người; đó là: phong, hàn, thử, thấp, táo, hoả; đó là lục khí của trời. Ở điều kiện bình thường lục khí này vô hại đối với con người; song ở điều kiện bất thường lục khí đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khoẻ con người; trên cơ sở đó mà phát sinh ra bệnh tật. Tuy nhiên nếu cơ thể sức đề kháng giảm thì ngay trong những điều kiện bình thường cũng vẫn có thể phát sinh ra bệnh.

HỌC THUYẾT THỦY HỎA I. XUẤT XỨ Học thuyết thủy hỏa hay còn gọi là học thuyết tâm thận do đại danh y Hải Thượng Lãn Ông của Việt Nam thế kỷ 18 dựa trên “Dịch lý về thủy hỏa”, trên cơ sở giáng tâm hỏa, ích thận thủy. Lấy phương châm điều hoà thủy hoả, cân bằng âm dương trong cơ thể để xây dựng nên. Hải Thượng Lãn Ông đã dùng hai phương thuốc cổ: Lục vị để bổ âm, bổ thận âm bổ thuỷ, Bát vị để bổ thận dương, bổ hoả làm gốc; đồng thời thông qua phép biến phương để từ hai phương thuốc này xây dựng nên nhiều phương khác, dùng điều trị cho trên 50 chứng bệnh khác nhau. Như vậy Hải Thượng là người đã hoàn thiện học thuyết thủy hoả trên phương diện vận dụng vào điều trị học của y học cổ truyền.

HỌC THUYẾT KINH LẠC I. GIỚI THIỆU HỌC THUYẾT KINH LẠC Học thuyết kinh lạc là một trong những học thuyết cơ bản của y học cổ truyền phương Đông . Học thuyết nghiên cứu sự biến hoá bệnh lý và hoạt động sinh lý của con người. Kinh là là đường thông của khí huyết vận hành trong cơ thể. Kinh là những đường được phân bố theo chiều dọc của cơ thể, còn lạc là những đường nhánh nhỏ nối liền giữa các đường kinh, làm thành một mạng lưới hoàn chỉnh, thông suốt trên dưới trong ngoài liên hệ giữa các tạng phủ và các cơ quan khác nhau. Kinh lạc phân bố khắp cơ thể da, thịt, xương, khớp lục phủ ngũ tạng , ngũ quan, cửu khiếu. Học thuyết kinh lạc đã chứng minh về phương diện sinh lý, bệnh lý, chẩn đoán điều trị đều có ý nghĩa quan trọng. Nó trở thành lý luận chỉ đạo lâm sàng về các mặt lý pháp phương dược. Nội dung của học thuyết kinh lạc bao gồm 2 bộ phận kinh mạch và lạc mạch, trong đó phần kinh mạch gồm 12 kinh chính và 8 kỳ kinh là nhâm mạch và đốc mạch, xung, đới, âm kiều, dương kiều, âm duy ...

HỌC THUYẾT TẠNG TƯỢNG I. GIỚI THIỆU Thuyết tạng phủ là một thuyết trong hệ thống lý luận của y học cổ truyền , chỉ ra hiện tượng và hình thái tạng phủ của con người dựa trên quan niệm chỉnh thể thông qua hệ thống kinh lạc, đem các tổ chức, các bộ phận toàn thân liên kết thành một khối chỉnh thể hữu cơ. - Tạng: chỉ các cơ quan có chức năng tàng trữ, quản lý các hoạt động chính của cơ thể. Có ngũ tạng : tâm , can , tỳ, phế, thận . - Phủ: chỉ các cơ quan có khả năng thu nạp chuyển giao và truyền tống cặn bã. Có 6 phủ chính (lục phủ): vị, đởm, tiểu tràng, đại tràng, bàng quang, tam tiêu. Ngoài ra còn một số phủ khác (phủ kỳ hằng), não, tử cung...

HỌC THUYẾT NGŨ HÀNH I. GIỚI THIỆU Học thuyết ngũ hành cũng là học thuyết về triết học cổ, ra đời sau thuyết âm dương , nhằm bổ sung vào những chỗ khiếm khuyết của thuyết âm dương. Thuyết được tác giả Trâu Diễn thời Chiến Quốc (Trung Quốc) nghiên cứu đề xuất. Thuyết ngũ hành dùng 5 vật thể gần gũi trong cuộc sống, tượng trưng cho vạn vật trong thiên nhiên, đó là kim (kim loại), mộc (gỗ), thuỷ (nước), hoả (lửa), thổ (đất) và gọi đó là ngũ hành. Tác giả đã đưa ra được các mối quan hệ mật thiết, hữu cơ giữa ngũ hành với nhau thông qua một số qui luật hoạt động của chúng. Đó là những qui luật tương sinh , tương khắc , tương thừa , tương vũ...

Chương I - SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH NỀN Y HỌC CỔ TRUYÊN VIỆT NAM Chương II MỘT SỐ HỌC THUYẾT Y HỌC CỔ TRUYỀN HỌC THUYẾT ÂM DƯƠNG I. XUẤT XỨ Thuyết âm dương trong y học cổ truyền có nguồn gốc từ học thuyết triết học duy vật cổ đại phương Đông, nó thể hiện quá trình nhận thức và nắm vững quy luật phát triển của sự vật, được cổ nhân vận dụng từ 3000 năm nay. Thuyết âm dương được vận dụng trong nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau như thiên văn học, nông học, toán học, hoá học, y học cổ truyền. Trong đó y học cổ truyền vận dụng thuyết âm dương một cách nhuần nhuyễn và phong phú. Thuyết được hình thành và phát triển rộng rãi ở vào thời Xuân Thu Chiến Quốc (Trung Quốc). Nó đã trở thành lý luận cơ bản giải thích những quy luật giữa con người với vũ trụ. Coi con người là một vũ trụ thu nhỏ; đồng thời trên cơ sở của học thuyết này có thể giải thích sự phát sinh phát triển của bệnh tật và các phương pháp chẩn trị lâm sằng.

Chương I  SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH NỀN Y HỌC CỔ TRUYÊN VIỆT NAM I. PHẦN GIỚI THIỆU Dân tộc ta có một quá trình lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước rất vẻ vang, truyền thống đó được phản ảnh qua việc chỉnh phục thiên nhiên và cải tạo xã hội, chiến thắng ngoại xâm, đó cũng là nguồn động viên to lớn cho các thế hệ con người Việt Nam nhất là trong giai đoạn đấu tranh xây dựng đất nước, tiến lên con đường công nghiệp hoá và hiện đại hoá nền y học cổ truyền của chúng ta. Nền y học cổ truyền được bắt nguồn từ một nền y học đần gian phong phú. Thông qua thực tiễn nhiều đời, các kinh nghiệm được đúc kết thành lý luận phong phú. Mặt khác các lý luận triết học duy vật cổ đại (thuyết âm dương, ngũ hành...) lại được các nhà y học cổ phương Đông vận dụng vào y học trong mọi lĩnh vực từ phòng bệnh đến chẩn trị, bào chế thuốc men, làm phong phú thêm cho kho tàng lý luận của y học cổ truyền. Từ đó y học cổ truyền có một nên tảng vừng chắc dựa trên hệ thống lý luận đã được ghi chép thành văn bản...

Khinh phấn là muối thuỷ ngân clorid (Hg₂Cl₂). Tính vị: vị cay, tính hàn, có độc.

Là natri borat: B₄O₇Na.10H₂O. Tính vị: vị ngọt mặn, tính lương. Quy kinh: phế, vị.

Là nguồn nguyên liệu thiên nhiên (Alumite): K₂SO₄.Al₂(SO₄)₃.Al(OH)₃. Sau khi chế sẽ cho muối kép nhôm sulphat và kali: K₂SO₄.Al₂(SO₄)₃.24 H₂O. Tính vị: vị chua, tính hàn. Quy kinh: tỳ kinh.

Dùng quả chín lấy từ hạt của cây đại phong tử – Hydnocarpus anthelmintica Pierr Laness. Họ Chùm bao – Kiggelariaceae. Tính vị: vị cay, tính nhiệt, có độc.

Quả chín phơi khô của cây sà sàng - Cnidium monnieri L. Họ Hoa tán – Apiaceae. Tính vị: vị cay, đắng, tính ôn. Quy kinh: thận.

Là khoáng thạch trong đó có asen. Tính vị: vị cay, đắng, tính ấm, có độc. Quy kinh: can, vị.

Dùng vỏ rễ và vỏ quả phơi khô của cây lựu – Punica granatum L. Họ Lựu – Punicaceae. Tính vị: vị chua, chát, tính ấm. Quy kinh: vào 2 kinh vị và đại tràng.

Dùng giò của cây tỏi, củ tỏi – Allium sativum L. Họ Hành – Liliaceae. Tính vị: vị cay, tính ấm. Quy kinh: vào 2 kinh tỳ và vị.

Dùng thân rễ còn sót cuống lại của cây quán chúng - Cyrtomyum fortunei J.Sm. Họ Ráng – Polypodiaceae. Tính vị: vị đắng, tính hơi hàn, có ít độc. Quy kinh: nhập kinh tỳ và can.

Là hạt quả già của cây cau - Areca catechu L. Họ Cau – Arecaceae. Tính vị: vị cay, đắng, tính ấm. Quy kinh: vào 2 kinh vị, đại tràng.